Chiến lược doanh nghiệp là gì? Các bài nghiên cứu khoa học

Chiến lược doanh nghiệp là định hướng dài hạn xác định mục tiêu tổng thể và cách phân bổ nguồn lực nhằm tạo lợi thế cạnh tranh cho toàn tổ chức. Nó bao quát nhiều đơn vị kinh doanh, phối hợp hoạt động và định hình phạm vi phát triển, giúp doanh nghiệp thích nghi với biến động và phát triển bền vững.

Chiến lược doanh nghiệp là gì?

Chiến lược doanh nghiệp (corporate strategy) là định hướng tổng thể dài hạn của một tổ chức nhằm xác định mục tiêu, phạm vi hoạt động và cách thức phân bổ nguồn lực để đạt được lợi thế cạnh tranh bền vững. Đây là tầng cao nhất trong hệ thống chiến lược, bao quát toàn bộ các đơn vị kinh doanh và ảnh hưởng đến mọi quyết định vận hành chủ chốt.

Theo Harvard Business Review, chiến lược doanh nghiệp không chỉ là tập hợp các chiến lược đơn vị kinh doanh mà còn là sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị để tạo ra giá trị vượt trội so với tổng giá trị từng phần riêng lẻ. Xem thêm tại From Competitive Advantage to Corporate Strategy.

Phân biệt chiến lược doanh nghiệp và chiến lược kinh doanh

Chiến lược doanh nghiệp xác định ngành nghề mà doanh nghiệp sẽ tham gia và cách thức phân phối nguồn lực giữa các đơn vị kinh doanh; trong khi đó, chiến lược kinh doanh tập trung vào cách thức cạnh tranh hiệu quả trong từng ngành cụ thể.

Ví dụ, tập đoàn đa ngành như General Electric có chiến lược doanh nghiệp để quyết định đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, tài chính hay công nghệ; còn mỗi đơn vị như GE Aviation lại triển khai chiến lược kinh doanh riêng để cạnh tranh trên thị trường cụ thể.

Các cấp độ chiến lược trong doanh nghiệp

Chiến lược doanh nghiệp là một phần của cấu trúc chiến lược ba tầng, gồm:

  • Chiến lược cấp công ty (corporate-level): xác định lĩnh vực hoạt động tổng thể, định hướng tăng trưởng, sáp nhập, mở rộng hay rút lui.
  • Chiến lược cấp đơn vị kinh doanh (business-level): xác định cách mỗi đơn vị cạnh tranh trong ngành tương ứng.
  • Chiến lược cấp chức năng (functional-level): triển khai cụ thể tại các phòng ban như marketing, sản xuất, nhân sự.

Sự nhất quán giữa các cấp chiến lược đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong toàn bộ tổ chức.

Mô hình xây dựng chiến lược doanh nghiệp

Việc hình thành chiến lược doanh nghiệp dựa trên phân tích môi trường vĩ mô, vị thế nội tại và xu hướng ngành. Một số mô hình thường dùng gồm:

  • Ma trận BCG: phân loại các đơn vị kinh doanh theo thị phần và tốc độ tăng trưởng (ngôi sao, bò sữa, dấu hỏi, chó).
  • Phân tích SWOT: đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và rủi ro.
  • Mô hình PESTEL: phân tích tác động của các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý.

Ví dụ công thức tổng quát đánh giá tăng trưởng có thể áp dụng: G=RtRt1Rt1G = \frac{R_t - R_{t-1}}{R_{t-1}} với Rt R_t là doanh thu kỳ hiện tại.

Các loại chiến lược doanh nghiệp phổ biến

Doanh nghiệp có thể lựa chọn một hoặc kết hợp nhiều định hướng chiến lược để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng, duy trì ổn định hoặc tái cấu trúc. Ba nhóm chiến lược chính bao gồm:

  • Chiến lược tăng trưởng: mở rộng thị phần, phát triển sản phẩm mới, thâm nhập thị trường mới, hoặc sáp nhập & mua lại (M&A).
  • Chiến lược ổn định: giữ nguyên cấu trúc hiện tại, tập trung tối ưu hóa vận hành và kiểm soát chi phí để tăng hiệu quả hoạt động.
  • Chiến lược thoái lui: rút khỏi ngành không còn lợi thế, chuyển nhượng tài sản, hoặc tái cấu trúc danh mục đầu tư không hiệu quả.

Lựa chọn chiến lược phụ thuộc vào bối cảnh cạnh tranh, vòng đời ngành, năng lực nội tại và mục tiêu dài hạn của ban lãnh đạo.

Dưới đây là bảng minh họa tổng hợp:

Loại chiến lược Đặc điểm chính Khi nào sử dụng
Tăng trưởng Mở rộng quy mô, sản phẩm, thị trường Khi thị trường còn tiềm năng
Ổn định Giữ vững hoạt động hiện tại Khi ngành bão hòa, ít biến động
Thoái lui Thu hẹp hoặc chấm dứt hoạt động Khi ngành suy giảm hoặc không còn lợi nhuận

Vai trò của chiến lược doanh nghiệp trong quản trị

Chiến lược doanh nghiệp đóng vai trò điều phối, giúp các đơn vị kinh doanh khác nhau trong tập đoàn cùng hướng tới một mục tiêu chung. Việc hoạch định chiến lược ở cấp cao cho phép doanh nghiệp phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời định vị bản thân trên thị trường quốc tế một cách rõ ràng.

Chiến lược cũng là công cụ giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả đầu tư và ra quyết định về các hoạt động M&A, đầu tư vốn, và phát triển năng lực cốt lõi. Việc thiếu chiến lược tổng thể rõ ràng dễ dẫn đến tình trạng hoạt động rời rạc, lãng phí nguồn lực hoặc xung đột giữa các đơn vị kinh doanh.

Thách thức trong triển khai chiến lược doanh nghiệp

Dù hoạch định tốt nhưng chiến lược doanh nghiệp có thể thất bại trong thực tế nếu không được triển khai hiệu quả. Một số rào cản phổ biến gồm:

  • Thiếu cam kết từ ban lãnh đạo và đội ngũ quản lý trung gian
  • Văn hóa tổ chức không phù hợp với định hướng chiến lược
  • Không đủ dữ liệu và hệ thống theo dõi để giám sát tiến độ
  • Sự thay đổi nhanh chóng của thị trường và công nghệ

Để vượt qua các rào cản này, nhiều doanh nghiệp sử dụng các hệ thống quản trị chiến lược như OKRs (Objectives & Key Results), KPIs (Key Performance Indicators), hoặc Balanced Scorecard để đảm bảo tính minh bạch và linh hoạt trong thực thi.

Vai trò của lãnh đạo trong hoạch định chiến lược

Lãnh đạo cấp cao, đặc biệt là hội đồng quản trị và giám đốc điều hành (CEO), là người định hình tầm nhìn dài hạn, truyền cảm hứng và đưa ra quyết định chiến lược trong bối cảnh bất định. Họ cần có tư duy hệ thống, hiểu rõ bối cảnh ngành, xu hướng toàn cầu và khả năng quản trị rủi ro.

Một lãnh đạo chiến lược hiệu quả phải tạo được sự đồng thuận tổ chức, gắn kết các bên liên quan và thiết lập môi trường đổi mới liên tục. Đồng thời, họ cần duy trì tính linh hoạt để điều chỉnh chiến lược khi môi trường thay đổi đột ngột, chẳng hạn như trong khủng hoảng kinh tế hoặc đại dịch toàn cầu.

Xu hướng chiến lược doanh nghiệp hiện đại

Trong bối cảnh công nghệ số, biến đổi khí hậu và bất ổn địa chính trị, chiến lược doanh nghiệp đang chuyển dịch sang mô hình năng động và bền vững hơn. Một số xu hướng chiến lược đang được các tập đoàn toàn cầu áp dụng gồm:

  • Chuyển đổi số toàn diện: tích hợp công nghệ số, dữ liệu lớn, AI vào hoạt động cốt lõi để nâng cao hiệu suất và trải nghiệm khách hàng.
  • Chiến lược ESG (Environmental, Social, Governance): đảm bảo trách nhiệm với môi trường, xã hội và quản trị minh bạch nhằm thu hút nhà đầu tư dài hạn.
  • Chiến lược hướng tới khách hàng (Customer-centric): tái cấu trúc mô hình kinh doanh theo nhu cầu và hành vi người tiêu dùng.

Các xu hướng này đòi hỏi sự đổi mới liên tục, tái thiết mô hình tổ chức và định hình lại chuỗi giá trị trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến động không ngừng.

Kết luận

Chiến lược doanh nghiệp là trụ cột định hướng toàn bộ hoạt động tổ chức, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, thích nghi với thay đổi và tối ưu hóa giá trị cổ đông. Việc hiểu rõ bản chất, công cụ và vai trò chiến lược trong quản trị hiện đại là yếu tố không thể thiếu để tạo nên một doanh nghiệp thành công trong thế kỷ 21.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề chiến lược doanh nghiệp:

So sánh Lịch sử giữa Lý thuyết dựa trên Nguồn lực và Năm Trường phái Tư tưởng trong Kinh tế Tổ chức Công nghiệp: Chúng ta có một Lý thuyết mới về Doanh nghiệp? Dịch bởi AI
Journal of Management - Tập 17 Số 1 - Trang 121-154 - 1991
Cách tiếp cận dựa trên nguồn lực đối với quản lý chiến lược tập trung vào các thuộc tính của công ty khó sao chép như các nguồn lợi kinh tế và, do đó, là các yếu tố thúc đẩy hiệu suất và lợi thế cạnh tranh cơ bản. Hiện nay, có sự quan tâm đến việc liệu sự thừa nhận rõ ràng quan điểm dựa trên nguồn lực có thể hình thành hạt nhân của một mô hình hợp nhất cho nghiên cứu chiến lược hay không....... hiện toàn bộ
#quản lý chiến lược #cách tiếp cận dựa trên nguồn lực #lý thuyết tổ chức công nghiệp #cạnh tranh hoàn hảo #lý thuyết chi phí giao dịch #lý thuyết doanh nghiệp
Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp và ngành công nghiệp khai thác: xung đột và cấu trúc Dịch bởi AI
Wiley - Tập 11 Số 1 - Trang 23-34 - 2004
Tóm tắtĐáp ứng lại những chỉ trích rộng rãi và ngày càng tăng, ngành công nghiệp khai thác đã bắt đầu chú trọng nghiêm túc đến tác động môi trường và xã hội của mình. Điều này gần đây đã thể hiện qua việc xây dựng các chính sách và chiến lược trách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) và sự bùng nổ của báo cáo CSR, môi trường, bền vững và cộng đồng. Nhiều nghiên cứu điể...... hiện toàn bộ
#trách nhiệm xã hội doanh nghiệp #ngành công nghiệp khai thác #môi trường #xung đột #chiến lược cộng đồng
Chiến lược trách nhiệm xã hội doanh nghiệp: Nghiên cứu quá khứ và thách thức tương lai Dịch bởi AI
Wiley - Tập 26 Số 4 - Trang 885-901 - 2019
Tóm tắtTrách nhiệm xã hội doanh nghiệp (CSR) không chỉ được các công ty ngày càng coi trọng mà còn đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển của các chiến lược của họ. Nghiên cứu này đánh giá hệ thống tài liệu nhằm xác định các chiến lược CSR nào xuất hiện trong tài liệu và cách thức triển khai của các công ty. Chúng tôi đã sử dụng cơ sở dữ liệu ISI Web o...... hiện toàn bộ
Các nhân tố ảnh hưởng đến việc vận dụng kế toán quản trị chiến lược trong các doanh nghiệp Việt Nam
Mục đích chính của bài viết là đánh giá ảnh hưởng của các nhân tố đặc điểm doanh nghiệp, cơ cấu tổ chức, chiến lược kinh doanh, định hướng thị trường và kỹ thuật công nghệ thông tin đến việc áp dụng kế toán quản trị chiến lược (Strategic Management Accounting – SMA) tại các doanh nghiệp (DN) Việt Nam. Dữ liệu khảo sát được thu thập từ 311 DN, phân bổ ở nhiều địa phương và hoạt động trong các lĩnh ...... hiện toàn bộ
#Doanh nghiệp Việt Nam #kế toán quản trị chiến lược #nhân tố ảnh hưởng
Thông tin hữu ích của kế toán quản trị chiến lược cho việc ra quyết định chiến lược trong các doanh nghiệp
Môi trường kinh doanh ngày càng năng động nên việc cung cấp thông tin chiến lược phù hợp đóng một vai trò quan trọng cho việc xây dựng và thực hiện chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp (DN). Kế toán quản trị chiến lược (SMA) ra đời đã đáp ứng được những điều kiện cần thiết bởi nó được tích hợp các điểm quan trọng từ kế toán quản trị và marketing trong khuôn khổ quản trị chiến lược. Với các phươn...... hiện toàn bộ
#kế toán quản trị #Kế toán quản trị chiến lược #marketing
Tạo dựng lợi thế cạnh tranh bền vững thông qua chiến lược quản lý tài năng: Minh chứng từ một số doanh nghiệp Việt Nam
VNU JOURNAL OF ECONOMICS AND BUSINESS - Tập 28 Số 3 - 2012
Tóm tắt. Để tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững, nguồn nhân lực luôn là yếu tố quan trọng. Trên cơ sở xem xét lý thuyết về quản lý tài năng và nghiên cứu một số trường hợp doanh nghiệp công nghệ cao và ngân hàng lớn ở Việt Nam, bài viết cho thấy nếu được vận dụng hiệu quả, quản lý tài năng sẽ là một công cụ hữu hiệu trong việc tạo dựng lợi thế cạnh tranh bền vững cho doanh nghiệp. Bài viết cũng giú...... hiện toàn bộ
Rào cản đối với thực thi chiến lược thành công tại các doanh nghiệp Việt Nam - Nghiên cứu khảo sát các doanh nghiệp trên địa bàn Hà Nội
VNU JOURNAL OF ECONOMICS AND BUSINESS - Tập 27 Số 4 - 2011
Tóm tắt. Trong vài thập kỷ qua, quản trị chiến lược đã thu hút được sự chú ý ngày càng tăng của các nhà lãnh đạo tổ chức, đặc biệt là các nhà quản trị doanh nghiệp. Trong các giai đoạn của quy trình quản trị chiến lược, thực thi chiến lược là giai đoạn đầy thách thức đối với các doanh nghiệp với nhiều vấn đề phức tạp có thể nảy sinh, gây cản trở quá trình hoàn thành chiến lược của doanh nghiệp. Do...... hiện toàn bộ
Tăng hiệu quả tài chính thông qua trách nhiệm xã hội và chiến lược kinh doanh kỹ thuật số tại công ty dược phẩm ở các tỉnh Đông Nam Bộ
Nghiên cứu này được thực hiện trên cơ sở kế thừa lý thuyết nền tảng nguồn lực (RBT) nhằm mục tiêu kiểm định mối quan hệ giữa trách nhiệm xã hội, chiến lược kinh doanh kỹ thuật số và hiệu quả tài chính. Trách nhiệm xã hội được xem xét dựa trên phương diện trách nhiệm đối với Nhà nước, mô...... hiện toàn bộ
#Chiến lược kinh doanh kỹ thuật số #Hiệu quả tài chính #Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp
Xử lý chiến lược khủng hoảng COVID-19: Một vài khuyến nghị cho doanh nghiệp dầu khí
Tạp chí Dầu khí - Tập 4 - Trang 50 - 55 - 2020
Trong đại dịch COVID-19, các doanh nghiệp dầu khí trên thế giới chịu tác động kép. Thứ nhất, do giãn cách xã hội, việc di chuyển trở nên khó khăn, nguồn cung nhân lực chất lượng cao bị đóng băng, một số cơ sở sản xuất phải đóng cửa hoặc giảm quy mô sản xuất hàng hóa, dịch vụ quan trọng bị gián đoạn, giá cả khó lường, ảnh hưởng đến tính liên tục của hoạt động sản xuất kinh doanh. Thứ hai, do nhu cầ...... hiện toàn bộ
#COVID-19 #strategic crisis management #corporate governance #oil and gas
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VẬN DỤNG KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC TẠI DOANH NGHIỆP NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM
Kế toán quản trị chiến lược (SMA) là một bước phát triển của kế toán quản trị truyền thống với định hướng tương lai và thông tin hướng ngoại nhiều hơn, giúp hỗ trợ rất lớn cho quy trình chiến lược của doanh nghiệp trong nền kinh tế cạnh tranh. Để thúc đẩy vận dụng SMA tại các doanh nghiệp Việt Nam, việc tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến vận dụng SMA là cần thiết. Nghiên cứu được thực hiện kết hợp...... hiện toàn bộ
#Strategic management accounting
Tổng số: 41   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5