Chiến lược doanh nghiệp là gì? Các bài nghiên cứu khoa học

Chiến lược doanh nghiệp là gì?

Chiến lược doanh nghiệp (corporate strategy) là định hướng tổng thể dài hạn của một tổ chức nhằm xác định mục tiêu, phạm vi hoạt động và cách thức phân bổ nguồn lực để đạt được lợi thế cạnh tranh bền vững. Đây là tầng cao nhất trong hệ thống chiến lược, bao quát toàn bộ các đơn vị kinh doanh và ảnh hưởng đến mọi quyết định vận hành chủ chốt.

Theo Harvard Business Review, chiến lược doanh nghiệp không chỉ là tập hợp các chiến lược đơn vị kinh doanh mà còn là sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị để tạo ra giá trị vượt trội so với tổng giá trị từng phần riêng lẻ. Xem thêm tại From Competitive Advantage to Corporate Strategy.

Phân biệt chiến lược doanh nghiệp và chiến lược kinh doanh

Chiến lược doanh nghiệp xác định ngành nghề mà doanh nghiệp sẽ tham gia và cách thức phân phối nguồn lực giữa các đơn vị kinh doanh; trong khi đó, chiến lược kinh doanh tập trung vào cách thức cạnh tranh hiệu quả trong từng ngành cụ thể.

Ví dụ, tập đoàn đa ngành như General Electric có chiến lược doanh nghiệp để quyết định đầu tư vào lĩnh vực năng lượng, tài chính hay công nghệ; còn mỗi đơn vị như GE Aviation lại triển khai chiến lược kinh doanh riêng để cạnh tranh trên thị trường cụ thể.

Các cấp độ chiến lược trong doanh nghiệp

Chiến lược doanh nghiệp là một phần của cấu trúc chiến lược ba tầng, gồm:

• Chiến lược cấp công ty (corporate-level): xác định lĩnh vực hoạt động tổng thể, định hướng tăng trưởng, sáp nhập, mở rộng hay rút lui.
• Chiến lược cấp đơn vị kinh doanh (business-level): xác định cách mỗi đơn vị cạnh tranh trong ngành tương ứng.
• Chiến lược cấp chức năng (functional-level): triển khai cụ thể tại các phòng ban như marketing, sản xuất, nhân sự.

Sự nhất quán giữa các cấp chiến lược đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong toàn bộ tổ chức.

Mô hình xây dựng chiến lược doanh nghiệp

Việc hình thành chiến lược doanh nghiệp dựa trên phân tích môi trường vĩ mô, vị thế nội tại và xu hướng ngành. Một số mô hình thường dùng gồm:

• Ma trận BCG: phân loại các đơn vị kinh doanh theo thị phần và tốc độ tăng trưởng (ngôi sao, bò sữa, dấu hỏi, chó).
• Phân tích SWOT: đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và rủi ro.
• Mô hình PESTEL: phân tích tác động của các yếu tố chính trị, kinh tế, xã hội, công nghệ, môi trường và pháp lý.

Ví dụ công thức tổng quát đánh giá tăng trưởng có thể áp dụng: $G = \frac{R_t - R_{t-1}}{R_{t-1}}$ với $R_t$ là doanh thu kỳ hiện tại.

Các loại chiến lược doanh nghiệp phổ biến

Doanh nghiệp có thể lựa chọn một hoặc kết hợp nhiều định hướng chiến lược để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng, duy trì ổn định hoặc tái cấu trúc. Ba nhóm chiến lược chính bao gồm:

• Chiến lược tăng trưởng: mở rộng thị phần, phát triển sản phẩm mới, thâm nhập thị trường mới, hoặc sáp nhập & mua lại (M&A).
• Chiến lược ổn định: giữ nguyên cấu trúc hiện tại, tập trung tối ưu hóa vận hành và kiểm soát chi phí để tăng hiệu quả hoạt động.
• Chiến lược thoái lui: rút khỏi ngành không còn lợi thế, chuyển nhượng tài sản, hoặc tái cấu trúc danh mục đầu tư không hiệu quả.

Lựa chọn chiến lược phụ thuộc vào bối cảnh cạnh tranh, vòng đời ngành, năng lực nội tại và mục tiêu dài hạn của ban lãnh đạo.

Dưới đây là bảng minh họa tổng hợp:

Loại chiến lược	Đặc điểm chính	Khi nào sử dụng
Tăng trưởng	Mở rộng quy mô, sản phẩm, thị trường	Khi thị trường còn tiềm năng
Ổn định	Giữ vững hoạt động hiện tại	Khi ngành bão hòa, ít biến động
Thoái lui	Thu hẹp hoặc chấm dứt hoạt động	Khi ngành suy giảm hoặc không còn lợi nhuận

Vai trò của chiến lược doanh nghiệp trong quản trị

Chiến lược doanh nghiệp đóng vai trò điều phối, giúp các đơn vị kinh doanh khác nhau trong tập đoàn cùng hướng tới một mục tiêu chung. Việc hoạch định chiến lược ở cấp cao cho phép doanh nghiệp phân bổ nguồn lực hợp lý, đồng thời định vị bản thân trên thị trường quốc tế một cách rõ ràng.

Chiến lược cũng là công cụ giúp doanh nghiệp đo lường hiệu quả đầu tư và ra quyết định về các hoạt động M&A, đầu tư vốn, và phát triển năng lực cốt lõi. Việc thiếu chiến lược tổng thể rõ ràng dễ dẫn đến tình trạng hoạt động rời rạc, lãng phí nguồn lực hoặc xung đột giữa các đơn vị kinh doanh.

Thách thức trong triển khai chiến lược doanh nghiệp

Dù hoạch định tốt nhưng chiến lược doanh nghiệp có thể thất bại trong thực tế nếu không được triển khai hiệu quả. Một số rào cản phổ biến gồm:

• Thiếu cam kết từ ban lãnh đạo và đội ngũ quản lý trung gian
• Văn hóa tổ chức không phù hợp với định hướng chiến lược
• Không đủ dữ liệu và hệ thống theo dõi để giám sát tiến độ
• Sự thay đổi nhanh chóng của thị trường và công nghệ

Để vượt qua các rào cản này, nhiều doanh nghiệp sử dụng các hệ thống quản trị chiến lược như OKRs (Objectives & Key Results), KPIs (Key Performance Indicators), hoặc Balanced Scorecard để đảm bảo tính minh bạch và linh hoạt trong thực thi.

Vai trò của lãnh đạo trong hoạch định chiến lược

Lãnh đạo cấp cao, đặc biệt là hội đồng quản trị và giám đốc điều hành (CEO), là người định hình tầm nhìn dài hạn, truyền cảm hứng và đưa ra quyết định chiến lược trong bối cảnh bất định. Họ cần có tư duy hệ thống, hiểu rõ bối cảnh ngành, xu hướng toàn cầu và khả năng quản trị rủi ro.

Một lãnh đạo chiến lược hiệu quả phải tạo được sự đồng thuận tổ chức, gắn kết các bên liên quan và thiết lập môi trường đổi mới liên tục. Đồng thời, họ cần duy trì tính linh hoạt để điều chỉnh chiến lược khi môi trường thay đổi đột ngột, chẳng hạn như trong khủng hoảng kinh tế hoặc đại dịch toàn cầu.

Xu hướng chiến lược doanh nghiệp hiện đại

Trong bối cảnh công nghệ số, biến đổi khí hậu và bất ổn địa chính trị, chiến lược doanh nghiệp đang chuyển dịch sang mô hình năng động và bền vững hơn. Một số xu hướng chiến lược đang được các tập đoàn toàn cầu áp dụng gồm:

• Chuyển đổi số toàn diện: tích hợp công nghệ số, dữ liệu lớn, AI vào hoạt động cốt lõi để nâng cao hiệu suất và trải nghiệm khách hàng.
• Chiến lược ESG (Environmental, Social, Governance): đảm bảo trách nhiệm với môi trường, xã hội và quản trị minh bạch nhằm thu hút nhà đầu tư dài hạn.
• Chiến lược hướng tới khách hàng (Customer-centric): tái cấu trúc mô hình kinh doanh theo nhu cầu và hành vi người tiêu dùng.

Các xu hướng này đòi hỏi sự đổi mới liên tục, tái thiết mô hình tổ chức và định hình lại chuỗi giá trị trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến động không ngừng.

Kết luận

Chiến lược doanh nghiệp là trụ cột định hướng toàn bộ hoạt động tổ chức, giúp doanh nghiệp phát triển bền vững, thích nghi với thay đổi và tối ưu hóa giá trị cổ đông. Việc hiểu rõ bản chất, công cụ và vai trò chiến lược trong quản trị hiện đại là yếu tố không thể thiếu để tạo nên một doanh nghiệp thành công trong thế kỷ 21.